Lees verder
Dr. José Belderbos is als radiotherapeut-oncoloog werkzaam in het Antoni van Leeuwenhoek en houdt zich al 30 jaar bezig met de bestraling van longkanker. In de afgelopen 30 jaar is er volgens haar heel veel veranderd in de behandeling van longkanker, vooral op haar vakgebied.
“30 jaar geleden konden we als radiotherapeut eigenlijk niet meer dan het palliatief bestralen van patiënten. Dat wil zeggen dat we vooral patiënten met longkanker bestraalden die pijn hadden of klachten van bijvoorbeeld bloed ophoesten of benauwdheid. We konden hen niet genezen.
Die patiënten gaven we een kortdurende bestralingsbehandeling om de klachten te verminderen. We konden op het bestralingstoestel toen nog niet zien waar de longkanker zat. De bestraling was daardoor minder precies. Tegenwoordig hebben we beeld gestuurde bestraling. Hierdoor kan een bestraling heel precies en effectief worden ingezet."
Beeldgestuurde bestraling is een heel belangrijk onderdeel van de behandeling van longkanker. We kunnen patiënten nu genezen door een bestralingsbehandeling.
“Een techniek uit de auto-industrie heeft beeld gestuurde bestraling destijds enorm vooruitgeholpen”
“Ik heb in het Antoni van Leeuwenhoek aan de wieg gestaan van de ontwikkeling van apparatuur waarmee je op het bestralingstoestel een CT-scan kunt maken van de patiënt. Een techniek die zijn oorsprong vindt in de auto-industrie. Je kunt zo de tumor zichtbaar maken en de tumor vanaf verschillende kanten heel precies bestralen waardoor het gezonde en omliggende weefsel zoveel mogelijk wordt gespaard.”
“Een andere belangrijke ontwikkeling was de komst van de PET-scan. Dat is nu het beste onderzoek om te kijken of de longkanker ook naar lymfeklieren of andere delen van het lichaam is uitgezaaid.”
Niet alleen de ontwikkeling van beeldvorming heeft bijgedragen aan het succes van de radiotherapie. Ook de computers zijn door de jaren heen steeds sneller geworden. Beelden van het bestralingstoestel kunnen tegenwoordig razendsnel worden verwerkt en worden vergeleken met andere beelden. Ook deze ontwikkeling heeft sterk bijgedragen aan het grote succes van radiotherapie bij longkanker.
“Stereotactische bestraling is een heel precieze manier van bestraling die effectief kan worden ingezet bij patiënten met vroeg stadium longkanker”
“Patiënten met vroeg stadium longkanker hebben de beste levensverwachting en worden vaak geopereerd. De laatste jaren wordt er in Nederland bij patiënten met vroeg stadium longkanker vaker bestraald dan geopereerd. Dat doen we stereotactisch. De patiënt krijgt dan op een klein gebied in 1 tot 8 keer een zeer hoge en effectieve dosis straling.”
“Door de komst van nieuwe bestralingstechnieken, zoals deze stereotactische bestraling, kunnen we een hoog percentage patiënten met vroeg stadium longkanker genezen. En we proberen, door klinisch onderzoek te doen, een grotere groep patiënten met longkanker te laten profiteren van deze nieuwe technieken.”
Radiotherapie kan nu ook beter ingezet worden als de kanker is uitgezaaid naar de lymfeklieren (stadium 3 longkanker). Daarnaast kan de bestraling worden gebruikt bij patiënten met uitgezaaid longkanker, vooral als de uitzaaiingen maar op een paar plekken zitten.
“Het is belangrijk om de impact van een bestralingsbehandeling op de patiënt te bespreken”
“Er zijn veel patiënten die zeggen: ’dokter doet u maar wat u denkt dat goed is.’ Maar het is belangrijk dat een patiënt meedenkt over verschillende behandelmogelijkheden. We kunnen bij sommige vormen van longkanker bijvoorbeeld ruim 6 weken elke dag bestralen of 3 weken 2 keer per dag. Dat zijn behandelkeuzes die we graag samen met de patiënt maken.”
“Dokters kijken vooral naar het effect van een behandeling op de kanker en naar bijwerkingen, maar kunnen de impact van een klacht of bijwerking op een patiënt maar slecht beoordelen. Een patiënt kan dat zelf veel beter! We hebben onderzoek gedaan naar Patient Reported Outcomes (PROMS) en een vragenlijst gemaakt (PRO-CTCAE*). Deze vragenlijst wordt nu bij verschillende behandelingen van longkanker gebruikt. Met de PROMS kan de ernst en het effect van een bijwerking op de patiënt goed bijgehouden worden. Hierdoor kunnen wij de kwaliteit van leven van een patiënt verbeteren. Ook kunnen we patiënten beter informeren over een behandeling.
Welke ontwikkelingen van de behandeling van longkanker verwacht jij de komende jaren?
“Ik zie een aantal interessante ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld bestraling met protonen. Dat is een nieuwe bestralingsvorm waardoor het gezonde weefsel in de buurt van de tumor nog beter gespaard blijft. De kans op bijwerkingen is kleiner. Ook weten we dat bestraling en immuuntherapie elkaar versterken. Daar wordt op dit moment onderzoek naar gedaan, en ik verwacht daar heel veel van!”
“Ik vind radiotherapie een prettige behandeling voor de patiënt. Bestraling is vaak heel effectief en heeft door de huidige precisie meestal weinig bijwerkingen.”
Dr. José Belderbos, radiotherapeut-oncoloog
*Veldhuijzen E, Walraven I, Belderbos J Selecting a Subset Based on the Patient-Reported Outcomes Version of the Common Terminology Criteria for Adverse Events for Patient-Reported Symptom Monitoring in Lung Cancer Treatment: Mixed Methods Study. JMIR Cancer. 2021 Sep 14;7(3):e26574. doi: 10.2196/26574.
Deze campagne wordt financieel ondersteund door AstraZeneca, Bristol Meyers Squibb, Janssen, MSD en Roche.
Foto's door Rob ter Bekke, interview door Axel Heilijgers