Hoe verloopt een operatie bij longkanker
Longoperaties worden niet in alle ziekenhuizen in Nederland gedaan, maar alleen daar waar er genoeg ervaring is met longoperaties en de behandeling van longkanker. Of een operatie verricht kan worden en zinvol is, hangt onder andere af van de plaats en de grootte van de tumor, in combinatie met de aan- of afwezigheid van lymfekliermetastasen of uitzaaiingen op afstand (andere long of andere organen). Soms kan een tumor niet worden weggehaald zonder (te) veel schade, bijvoorbeeld als de tumor aan het hart vastgegroeid is. Het kan ook zo zijn dat de tumor er wel uit kan, maar dat er uitzaaiingen zijn. Dan heeft het doorgaans geen zin om de tumor weg te halen.
Als een operatie mogelijk is, dan kiest de chirurg de veiligste methode die de minste klachten en problemen voor de patiënt oplevert. Soms maakt de chirurg een snee aan de zijkant van de borstholte en worden de ribben gespreid om hier doorheen te kunnen opereren, echter momenteel worden >70% van de operaties uitgevoerd middels een kijkoperatiemethode (thoracoscopie of VATS) of door gebruik van een operatierobot (RATS). Bij een VATS of RATS maakt de chirurg 1 of meerdere kleine sneetjes om een long(kwab) te kunnen verwijderen. De ribben hoeven dan niet gespreid te worden en dit leidt tot een sneller herstel na de operatie. Niet iedere tumor kan met een VATS of RATS verwijderd worden.
Wat is een pneumectomie?
Bij een pneumectomie wordt de gehele long aan de rechter of aan de linker zijde verwijderd. Het betreft een grote operatie die alleen verricht kan worden als de andere long goed genoeg functioneert.
Wat is een lobectomie?
De linkerlong heeft 2 kwabben (ook ‘lobben’ genoemd) en de rechterlong heeft er 3. Bij een lobectomie verwijdert de chirurg 1 van de 3 rechter longkwabben of 1 van de 2 linker longkwabben (daar waar de tumor zit). Ook worden de lymfeklieren in en naast de long verwijderd. De ingreep kan met een open operatie ‘thoracotomie’ worden verricht, met een kijkoperatie (VATS) of met de robot (RATS). Bij de open operatie wordt een snee gemaakt tussen de ribben die gespreid worden. Het herstel na een open operatie duurt langer dan na een VATS of RATS.
Wat is een segment-/wigresectie?
Bij een wigresectie wordt een klein wigvormig gedeelte (‘taartpunt’) van de longkwab verwijderd. De ingreep wordt gedaan om de aan de rand van de long gelegen uitzaaiingen en afwijkingen waarover onduidelijkheid bestaat weg te halen. Een segmentresectie is een ‘anatomische’ resectie waarbij een segment uit een longkwab verwijderd wordt. Hierbij worden de lymfeklieren in het segment meegenomen (i.t.t. bij een wigresectie) en deze ingreep wordt doorgaans gedaan ter behandeling van een kleine kwaadaardige tumor (longkanker of carcinoid) bij een patiënt met een beperkte longfunctie waarbij een lobectomie zou leiden tot teveel verlies van longweefsel. Het weefsel wordt naar de patholoog gestuurd voor onderzoek. Segmentresecties en wigresecties kunnen met een open operatie (‘thoracotomie’), of met een kijkoperatie (VATS) of robot (RATS) worden verricht.
Wat is een kijkoperatie (VATS)?
Een kijkoperatie, ook ‘VATS’ genoemd, wordt gedaan met een thoracoscoop, een buis waarop een kleine videocamera en licht zijn gemonteerd. De thoracoscoop wordt verbonden met een tv-monitor, zodat de chirurg op een tv-scherm ziet wat hij of zij doet. Deze thoracoscoop wordt tussen de ribben door in de borstholte gebracht (door het maken van een klein sneetje in de borstwand), zodat de buitenkant van de long bekeken kan worden. Door middel van 1 (uniportal VATS) of meerdere sneetjes (VATS) (waarbij instrumenten in de borstholte ingebracht kunnen worden) kan geopereerd. De verschillende sneetjes zijn tussen de 1 en 5 centimeter lang.
Een kijkoperatie vindt plaats onder algehele narcose en duurt tussen de 30 min en 3 uur, afhankelijk van het doel van de operatie. Na de operatie blijft de patiënt 2 of meerdere dagen in het ziekenhuis afhankelijk van de verrichtte operatie. Het herstel na een VATS is doorgaans korter dan na een open operatie (thoracotomie).
Wat is een robot operatie (RATS)?
Zie ook de vraag over kijkoperatie (VATS). Een longoperatie uitgevoerd met behulp van de operatierobot (RATS) is evenals VATS een kijkoperatiemethode. De handelingen worden uitgevoerd door de robot, waarbij alle robotbewegingen worden aangestuurd door de longchirurg die in de robot ‘cockpit’ zit in de hoek van de operatiekamer. Met de robot kan een operatie nauwkeuriger en met vergroot en 3-dimensionaal beeld en zicht worden uitgevoerd. De robot heeft maar bij een beperkt aantal operaties voordelen t.o.v. de VATS. Het herstel na een RATS is doorgaans korter dan na een open operatie (thoracotomie of ‘sternotomie’, waarbij geopereerd worden door doornemen/splijten van het borstbeen).
Wat zijn de mogelijke complicaties van een operatie?
Zoals bij elke operatie zijn ook bij een longoperatie complicaties mogelijk. Zo kan het na het verwijderen van een longkwab een tijdje duren voordat het longweefsel weer luchtdicht is. De drain (buisje) die in de borstholte wordt achtergelaten om te zorgen dat de lucht weg kan, moet dan langer blijven zitten. Soms gaat een patiënt met een drain naar huis of dient een heroperatie plaats te vinden om de oorzaak van de luchtlekkage te achterhalen en te behandelen. Een andere complicatie betreft hartritmestoornissen. Het hart heeft soms enige tijd nodig om zich aan te passen aan de nieuwe situatie waarbij een (deel van de) long verwijderd is. Deze ritmestoornissen zijn vaak tijdelijk en kunnen goed met medicijnen worden behandeld. Sommige mensen hebben lange tijd veel pijn, zeker als de ribben gespreid zijn geweest. Als je hier last van hebt, is het verstandig om dit op tijd te melden aan je arts of chirurg.
Na een longoperatie kan een longontsteking ontstaan, o.a. veroorzaakt door het beperkt mobiliseren van de patiënt na de operatie en te weinig ophoesten. Door middel van adequate pijnstilling, vroegtijdig mobiliseren, ademhalingsoefeningen en ophoesten wordt geprobeerd een longontsteking te voorkomen. Daarnaast zijn er nog enkele andere (weinig voorkomende) complicaties, zoals een trombosebeen, peroperatief vaat- of zenuwletsel en infectie van de geopereerde longholte.
Hoeveel tijd mag er tussen de diagnose ‘longkanker’ en de operatie zitten?
Deze termijn is moeilijk vast te stellen. De tijd tussen diagnose en het maken van een behandelplan in het multidisciplinair teamoverleg en de operatie hangt o.a. af van het type tumor, de voor de operatie noodzakelijke onderzoeken en de klinische conditie van de patiënt.
Goedaardige tumor verwijderen of niet?
Goedaardige longtumoren zullen meestal niet veranderen in kwaadaardige tumoren. Daarom wordt een goedaardige tumor over het algemeen niet verwijderd. Een longoperatie is een grote ingreep die niet zonder risico’s is. In dat geval wegen de voordelen van een ingreep niet op tegen de nadelen. Toch kunnen er (andere) redenen zijn om een goedaardige tumor wel te verwijderen, bijvoorbeeld bij een chronische infectie of bij regelmatige bloedingen.
Hoe groot is het risico dat de kanker terugkomt na de operatie?
Dat is afhankelijk van de uiteindelijke uitslag van het weefselonderzoek na de operatie.
Hoelang duurt het herstel na de operatie?
Dat is moeilijk te zeggen. Het herstel na een longoperatie wordt onder andere bepaald door de conditie van de patiënt voor de operatie, de grote van de te verrichten operatie en de operatiemethode (’thoracotomie’, VATS of RATS) en het verloop van de operatie. Soms kunnen patiënten de week na de operatie weer fietsen, maar het is ook mogelijke dat patiënten 3 tot 6 maanden na de operatie nog pijnstillers gebruiken en niet kunnen sporten. Als je van tevoren bijvoorbeeld veel bent afgevallen en een matige conditie had, of als de operatie gecompliceerd verloopt, dan duurt het herstel doorgaans langer.
In welke ziekenhuizen kan een operatie bij longkanker gedaan worden?
Om de kwaliteit van de zorg in Nederland te verbeteren vindt er ‘concentratie van zorg’ plaats en hierdoor neemt het aantal ziekenhuizen waar longchirurgie wordt gedaan steeds verder af. In 2018 werden in onderstaande ziekenhuizen operaties voor longkanker uitgevoerd.
| Ziekenhuis | Plaats |
| Academisch Medisch Centrum | Amsterdam |
| Albert Schweitzer ziekenhuis | Dordrecht |
| Amphia Ziekenhuis | Breda |
| Bravis Ziekenhuis | Roosendaal |
| Canisius Wilhelmina Ziekenhuis | Nijmegen |
| Diakonessenhuis Utrecht, Zeist, Doorn | Utrecht |
| Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis | Tilburg |
| Erasmus Medisch Centrum | Rotterdam |
| Groene Hart Ziekenhuis | Gouda |
| Haaglanden Medisch Centrum | Den Haag |
| Ikazia Ziekenhuis | Rotterdam |
| Rivierenland Ziekenhuis | Tiel |
| Jeroen Bosch Ziekenhuis | ‘s-Hertogenbosch |
| Leids Universitair Medisch Centrum | Leiden |
| Maasstadziekenhuis | Rotterdam |
| Maastricht Universitair Medisch Centrum | Maastricht |
| Maxima Medisch Centrum | Veldhoven |
| Meander Medisch Centrum | Amersfoort |
| Medisch Centrum Leeuwaarden | Leeuwaarden |
| Medisch Spectrum Twente | Enschede |
| Noordwest Ziekenhuisgroep | Alkmaar |
| Onze Lieve Vrouwe Gasthuis | Amsterdam |
| Radboud Universitair Medisch Centrum | Nijmegen |
| Antonius Ziekenhuis | Nieuwegein |
| Spaarne Gasthuis | Haarlem |
| Franciscus Gasthuis & Vlietland | Rotterdam |
| Nederlands Kanker instituut – Antoni van Leeuwenhoek | Amsterdam |
| Martini Ziekenhuis | Groningen |
| Ziekenhuis Noordwest- Veluwe | Hardewijk |
| Gelre Ziekenhuis Apeldoorn en Zutphen | Apeldoorn |
| Isala Klinieken | Zwolle |
| Laurentius Ziekenhuis Roermond | Roermond |
| Slingeland Ziekenhuis | Doetinchem |
| Tergooi Hilversum | Hilversum |
| Universitair Medisch Centrum Groningen | Groningen |
| Universitair Medisch Centrum Utrecht | Utrecht |
| Vrije Universiteit Medisch Centrum | Amsterdam |
| Dijklander Ziekenhuis | Hoorn |
| Rijnstate Ziekenhuis | Arnhem |
| Ziekenhuisgroep Twente | Almelo |
| Zuyderland Medisch Centrum | Heerlen |
| Haga Ziekenhuis | Den Haag |